نورمن فاستر | نابغه در دوران خود

نورمن فاستر، متولد ماه ژوئن 1935 و شهر منچستر، شاه مهره‌ی تاريخ‌ معماری انگلستان است. او كه از یک خانواده‌ی طبقه‌ی كارگر اهل منچستر بود، مدرسه را در سن شانزده سالگی ترک و در حالی كه در سالن تالار شهر منچستر به عنوان منشی مشغول به كار بود به معماری علاقه‌مند شد. پس از گذراندن دوران سربازی با ثبت‌نام در مدرسه‌ی معماری دانشگاه منچستر به فراگيری دروسي نسبتاً سنتی پرداخت و سپس به صورت بورسيه در دانشگاه ييل پذيرفته شد. در آنجا با ريچارد راجرز ملاقات كرد و تحت تاثير پل رود‌لف، با‌كمينيستر فولر، چاركز وري ايمز و ميس ون‌دورهه قرار گرفت. در روند شكل‌گيری شخصيت حرفه‌ای فاستر نمی‌توان به نقطه عطفی اشاره نكرد كه در حقيقت توانست فاستر را به جهانيان بشناساند و آن اعطای مدال طلای  RIBA  (يكي از ارزشمندترين جوايز معماری جهان) در سنين ميان سالی به وی بود.
این را باید بدانید که سبک مدرنیسم نام خوب و شهرتش را مدیون نورمن فاستر است. حدود یک قرن پیش، معماری مدرن یک تصور و نظریه ایده‌آل محسوب می‌شد. اما مدت‌ها بعد، در دهه 1970، سبک مدرنیسم از تصورات و کلیشه‌ها فاصله گرفت. این نورمن فاستر بود که اثبات کرد برای ساخت ساختمان‌های خوب، نیازی نیست که اصول مدرنیسم مانند شکل و ساختارهای ساده را رها کنیم، بلکه باید با دقتی بالا و خلاقیت‌های جدید این اصول را در معماری اجرا کنیم.
فاستر در پهنه‌ی عمر حرفه‌ايش گرچه با صراحت و قاطعيت تمام از جانبداری مباحث سبک‌گرايانه - كه بخش مهمي از مباحث معاصر ما را به خود اختصاص داده - خودداری كرده و از آن فاصله گرفته است،اما از همان بدو فعاليت حرفه‌ای خود سعی بر كشف افق‌های تازه‌ای داشته كه از آ‌ن‌چه امروزه بارزترين شوق معمارانه قلمداد می‌شود بسيار فاصله دارد و اين برگرفته از چشمه‌ی جوشان اساتيد‌ش از فولر و ايمز تا پره، چاريو، پاكستون و ايفل می‌باشد. فاستر هيچ‌گاه حتي نيم‌نگاهی نيز به نقدهای كليشه مابانه‌ای كه او را در زمره‌ی معماری صنعتی و نه هنری جای می‌داد نداشته.
فلسفه معماری نورمن فاستر
نورمن فاستر می‌گوید: “معماری بخشی از نیاز مردم است. ساختمان‌هایی که به خوبی معماری شده‌اند، زمانی که هوا سرد است ما را گرم نگه می‌دارند. آن‌ها از ما در مقابل عوامل خطرناک بیرونی محافظت می‌کنند و از نظر روحی احساس خوبی در ما به وجود می‌آورند. آن‌ها باعث می‌شوند درونشان احساس شادی و آرامش کنیم. در کنار همه این تعاریف معماری یک موضوع اجتماعی نیز می‌باشد.”
دلیل این که نورمن فاستر همیشه تلاش خود را کرده است تا ساختمان‌هایی که طراحی می‌کند، در عین زیبایی، با محیط زیست نیز سازگار باشند، افزایش جمعیت است. او اعتقاد دارد که با توجه به افزایش جمعیت ساکنین شهرها در گذر زمان، ما باید با علم خود شهرهایی زیبا، آرامش‌بخش و تمیز بسازیم که هیچ آلودگی در آن‌ها وجود ندارد. شهرهایی که از هدر رفت انرژی تا حد ممکن جلوگیری می‌کنند و با این کار به حفظ محیط زیست کمک می‌کنند.
امروزه نورمن فاستر به هدف خود که ساخت ساختمان‌های سازگار با محیط زیست بود، رسیده است. او در برج قرکین لندن از روش‌هایی برای حفظ انرژی استفاده کرده است که باعث شده است این برج نسبت به برج‌های معمولی دیگر بسیار کم‌تر انرژی مصرف کند. در طراحی این برج، طراحان استوانه‌هایی را برای تهویه هوا در نظر گرفته‌اند که توسط شیشه‌های دو جداره از دیگر فضاها جدا شده‌اند. این استوانه‌ها در تابستان هوای گرم را به خارج ساختمان هدایت می‌کنند و در زمستان‌ها با استفاده از سامانه گرمایش خورشیدی غیرفعال، به گرمایش ساختمان کمک می‌کنند.
فناوری به مانند ضرورتی در معماری
بدين لحاظ، اهميت نورمن فاستر درزمينه‌ی معماری معاصر، به ناچار نوعی هم‌زمانی و تقرب حياتی بين ماهيت و كار‌های او را می‌طلبد كه ناگزير بايد زمان حال را با تمام فرم‌ها و بيان‌های معمارانه‌ی پيچيده‌اش پذيرا باشد، تا برمشكل گرايش به تحليل‌های تقليل گرايانه براساس طبقه‌بندی های سبک شناختی و گونه شناختی فائق آيد.
تداوم شيوه ي مدرن ؛ ايده‌های راهنما
در دورانی كه مهم‌ترين شاخص آن، دير‌باوری و شک‌انديشی عمومی  و دلسرد كننده است، تلاش برای ارائه‌ی تعريف مشخصی از مدرنيسم ( چه بر اساس عرف معماری فنی و چه بر پايه‌ی نظريه پردازی ) بسيار دشوار به نظر می‌رسد.
گرچه نورمن فاستر با قاطعيت و صراحت تمام از جانبداری مباحث سبک‌گرايانه (كه بخش مهمی از مباحث معاصر را به خود اختصاص داده است) خودداری كرده و از آن‌ها فاصله گرفته است، از همان بدو فعاليت حرفه‌ای خود سعی كرده است به دنبال كشف افق‌های جديدی باشد كه از آن‌چه امروزه بارزترين شوق معمارانه قلمداد می‌شود، بسيار فاصله دارد. فاستر كه از چشمه‌ی جوشان چنين افرادی بهره جسته است، پرسش‌هايی حياتی از كل ماهيت شيوه‌ی مدرن مطرح می‌كند. در اين ميان، « تكنيک » مهم‌ترين ثابت‌ترين اصل در كار‌های اوست و به عبارت ديگر، پل ارتباطی مستقيم بين معماری و دنيا‌ی توليدات صنعتی پژوهش‌های فناورانه ( تكنولوژيكی ) و علمی هنر است.
پلان باز و شیشه، عناصری پرکاربرد در سبک معماری نورمن فاستر
نورمن فاستر در آثار معماری که از خود به جای گذاشته است نشان داده است که به طراحی پلان باز و استفاده از نور طبیعی در بناها بسیار علاقه دارد. او در طراحی فرودگاه استانستد لندن و فرودگاه بین المللی هنگ کنگ، از این دو ویژگی به خوبی استفاده کرده است.
در اوایل قرن 21، فاستر این سبک از معماری را در دیگر نقاط جهان نیز اجرا کرد. او بعد از تشکیل جمهوری فدرال آلمان ساختمان ریشتگ را در برلین از نو طراحی و بازسازی کرد. هم‌چنین فاستر یک گنبد فولادی و شیشه‌ای به این ساختمان اضافه کرد و در زیر گنبد، بنای مارپیچ آینه‌ای را طراحی کرد. یکی دیگر از شاهکارهای معماری نورمن فاستر موزه بریتانیا لندن است. او توسط سقف شیشه‌ای، از نور طبیعی برای روشنایی موزه بریتانیا لندن استفاده کرد که زیبایی این موزه معروف را دو چندان کرده است.
در همين حال، فناوری مهم‌ترين و متما‌يزترين ويژگي عصر ماست و وسعت اين امر به حدی است كه فناوری، با تحسين آثار خاصی از اين دوره اصل مسلم مطرح شده توسط ماكس بنز را تقويت می‌كند؛ اصل مسلمی كه هنر و علم دوران فناورانه را اتحاد هنر و علم فناوری می‌داند.
اين معمار اهل منچستر، ناآگاهانه در جهت شكل‌دهی يک هنرنهان و به دور از شور و شوق زودگذر، سعی كرده است در مسير يک سياست‌مدار واقعی گام بردارد تا در اين مسير بتواند اثرات مثبت و نتايج مطلوب نوعی خاصی از هنری را كه قدرت تغذيه‌اش را دارد. مورد مطالعه و بررسی قرار دهد. نورمن فاستر ،«معماری» را یک هنر كار‌بردی تعريف می‌كند. در روند ساخت يک ساختمان، افراد ‌زيادی درگير هستند؛ امكانات ذاتی وبالقوه‌ی بی‌شماری در خود معماری وجود دارد؛ روش‌های بسيار مختلفی برای سازماندهی یک فضا يا قرار‌گيری ساختمان با توجه به مكان وجود دارد؛ و بالاخره، برای ساخت يک ساختمان  از شيوه‌ها و فنون بسيار زيادی استفاده می‌شود. هر پروژه، ابزاری ناب و واقعی برای ادغام و تركيب تضادهای اجتناب‌ناپذير با تضادهایی است كه به تدريج و با تكوين روابط بين فضاهای عمومی و خصوصی يا بين آرمان‌ها و خواسته‌های اجتماعی و آسودگی اقتصادی ظهور يافته است. از طريق پروژه می‌توان جنبه‌های هنری يک ساختمان را با مسائلی چون هزينه، زمان و كنترل كيفيت منطبق ساخت. با تلاش برای به كارگيری  كليه‌ی داده‌ها در نظامی رضايت‌بخش از ارزش‌ها همواره كوشيده‌ايم به نتيجه‌ای دست يابيم كه كل به دست می‌آيد، فراتر از مجموع اجزا باشد.
ساختار دفتر معماری فاستر و همكاران، اين طرز تفكر را به صورت نوعی روش‌شناسی حرفه‌ای حرفه‌ای و منحصر به فرد منعكس می‌كند، نوعی روش‌شناسی كه در نهايت، به عينی و قطعی از اين شركت تبديل شده است. به طور مثال در پروژه‌ی معماری فنی به عنوان محصول هم کوشی اعضا در نظام برنامه/پروژه/ساخت، نورمن فاستر و همكاران او در اين شركت، نتايج بسيارعالی و ارزنده‌ای به دست آورده‌اند. بويژه در مهم‌ترين و حياتی‌ترين مرحله‌های اين روند؛ يعنی كنترل زمان، هزينه ها، كيفيت مصالح و اثر خلق شده.
براي مثال، ساختمان دفترمركزی IBM در كوشام در مدت هشت ماه، مركز‌تفريحی خطوط كشتيرانی فرد اولسن در اكلند لندن در مدت دوازده ماه و ساختمان ديگر IBM در گرين فورد در مدت هشت ماه تكميل شده است.
سال‌های پر افت و خیز نورمن
1964 در این سال با وندی چیزمن ازدواج کرد که ثمره آن، دو فرزند به نام‌های " تی " و " کال " است. 1966 در این سال به عضویت انجمن معماران سلطنتی انگلستان درآمد.
1967 فاستر همراه با "  گروه 4 " ساختمانی را طراحی کرد که وی را به شهرت جهانی رساند. این ساختمان، کارخانه رلیانس در سوئد بود که آخرین بنای ساخته شده توسط این گروه است زیرا این گروه در همان سال منحل شد. سپس نورمن و وندی فاستر با هدف ایجاد یک مرکز برای طراحی و تحقیقات، دفتر معماری فاستر و همکاران را تاسیس کردند. این دفتر در مجاورت باغ کوونت قرار داشت.
 1968  در حین طراحی پروژه تئاتر ساموئل بکت، با ریچارد با‌کمینیستر فولر آشنا شد که بعدها، تاثیر عمیقی در اندیشه و کارهای فاستر گذاشت. آشنایی، سرآغازی بود برای دوستی و همکاری طولانی پرثمری که تا زمان مرگ این استاد آمریکایی ( یعنی سال 1983 ) ادامه داشت. 
1971 در این سال، دفتر معماری فاستر و همکاران به طبقه همکف ساختمانی در خیابان فیتزروی ( که فقط چند صد متر از برج اداره پست فاصله داشت ) منتقل شد. تجهیزات و طراحی داخلی این دفتر، بستری بود برای بررسی و آزمایش مفاهیم و مصالحی که بعدها هسته اصلی فلسفه کار فاستر را شکل داد. 
1974 فاستر به عنوان نایب انجمن معماری انتخاب شد. شرکت او که قبلا با یک شرکت نروژی به نام " شرکت خطوط کشتیرانی فردا‌ولسن " همکاری داشت، دفتری در اوسلو تاسیس کرد و ابتدا کارهایی برای این کار‌فرمای نروژی انجام داد؛ سپس با کارفرماهای دیگر در نقاط مختلف کشور همکاری کرد.
1975 در این سال، ساخت دفترهای شرکت بیمه ویلیس، فابر‌وداماس در ایپسوویچ به پایان رسید و این پروژه، شرکت فاستر را به شهرت جهانی رساند.
1978  ساخت مرکز هنرهای تجسمی سانز بوری، آغاز مرحله‌ی مهم و درخشانی در زندگی حرفه‌ای او شد. پروژه‌های ارزشمند دیگری را برای او و همکارانش به ارمغان آورد.
1979  در این سال شرکت بانک‌داری هنگ‌کنگ و شانگهای از وی دعوت کرد که همراه شش شرکت بین‌الملی دیگر‌، در مسابقه‌ای محدود با موضوع طراحی دفتر مرکزی این بانک شرکت کند. با انتخاب طرح فاست به عنوان طرح برگزیده، اجرای این پروژه به شرکت وی واگذار شد.
1980 فاستر در این سال به عضویت انجمن معماران آمریکایی درآمد؛ علاوه بر این، در همین سال دکترای افتخاری دانشگاه انجلیا‌ی شرقی به او اعطا شد. در بیست و چهارم ژوئن نیز، در مراسم اهدا مدال طلای سال 1980 به جیمز استر‌لین سخنرانی کرد.
1981 در این سال با شرکت در مسابقه محدود طراحی ورزشگاه سرپوشیده فراکفورت آمین، جایزه طرح برگزیده را دریافت کرد. در همین زمان، معماری او در یکی از برنامه‌های مستند هنری Bbc معرفی شد و مورد بررسی قرار گرفت.
1982  در این سال ، دفتر آن‌ها به خیابان گریند پورتلند و در مجاورت دفترهای شرکت Reba منتقل شد. همچنین به عنوان یکی از اعضای هیئت علمی دانشکده صنعتی هنر لندن انتخاب شد .
1983  در این سال، فاستر بالاترین رتبه این حرفه را ازآن خود کرد و " مدال طلای سلطنتی " رشته معماری را دریافت نمود. این مدال ، جایزه بین المللی ارزشمندی است که در سال 1848 ، ملکه ویکتوریا برای پیشرفت حرفه معماری در نظر گرفته بود. در مراسم اهدا این جایزه ، با‌کمینیستر فولر سخنرانی کرد . فاستر در این سال به عضویت دانشگاه سلطنتی درآمد. پس از برگزاری یک مسابقه‌ی محدود با شرکت گروه منتخب معماران، از فاستر برای طراحی مرکز جدیدی برای Bbc در منطقه‌ی پورتلند دعوت شد. این مرکز در مقابل کلیسای آل سولز اثر جان ناش قرار دارد .
1984 در مسابقه محدودی که شورای شهر نایمز برای طراحی یک مدیاتک و مرکز هنرهای معاصر در آن شهر برگزار کرد، طرح فاستر برنده شد. در همین سال اتحادیه‌ی بین‌المللی معماران، جایزه آگوست پره را به وی اهدا کرد .
1986 دانشگاه بت، دکترای افتخاری علوم را به فاستر اعطا نمود. در همین سال، دو نمایشگاه مهم از کارهای او برپا شد: یکی در انجمن معماران فرانسه در پاریس ( بازگشایی در ژانویه ) و دیگری در دانشگاه سلطنتی لندن ( بازگشایی در اکتبر ). وی جایزه موسسه طراحی ژاپن را به خود اختصاص داد. شرکت او نیز در همین سال در مسابقه تغییر شکل و بازسازی یک سایت 48 هکتاری در منطقه کینگزکراس در لندن برنده شد. این پروژه، در نوع خود بزرگ‌ترین و وسیع‌ترین طرح شهرسازی در اروپا است و شامل تفکیک طیف وسیعی از عملکردهای مختلف می‌باشد. از جمله این عملکردها می‌توان به ایستگاه تونل راه‌آهن متصل به پارک بزرگ اشاره کرد که اطراف آن از ساختمان‌های مسکونی و اداری پوشیده شده است‌. این پروژه و پروژه‌ی چهارراه پاترنوستر، آغاز مرحله جدیدی از اجرای پروژه هایی در مقیاس شهری بود . در سال بعد ، این شرکت طرح های شهری مختلفی برای شهرهای زیر طراحی و اجرا کرد: کمبریج ( 1989 )؛ نا‌یمز، کانس و برلین ( 1990 )؛ گرینویچ ( 1991 )؛ روتردام، لودن‌شید و یوکوهاما ( 1992 )؛ بافت تاریخی چار‌ترس، کورفو و لیسبون ( 1993 ). هم‌اکنون این شرکت در حال انجام پروژه‌ای برای تغییر شکل و بازسازی قسمت وسیعی از مرکز شهر بارسلون است که مساحت سایت آن بیش از 220 هکتار است.
1988  ظرفیت بالای این شرکت باعث شد که بتواند به مجموعه‌ی وسیعی از برنامه‌ها و پروژه‌های کلان مقیاس پاسخگو باشد‌. یکی از این پروژه‌ها‌، برج مخابرات بارسلون است که به منظور آماده‌سازی شهر برای مسابقات المپیک در نظر گرفته شده‌است‌. نمونه‌های دیگر این پروژه‌ها‌، مترو شهر بیلبائو‌، پل دره گذری در منطقه‌ی رنس در فرانسه و ایستگاه زیرزمینی کاناری وارف در لندن ( 1991 ) است‌.
 1989 این سال مصادف بود با فوت زود هنگام وندی ( همسر نورمن ) که آغاز فعالیت حرفه‌ای نورمن همراه او بود و پس از همکاری در" گروه 4 " ، یکی از موسسان دفتر معماری فاستر و همکاران بود.
 1990 سازمان حفاظت از محیط‌ زیست انگلستان، ساختمان شرکت بیمه ویلیس، فابر و داماس در ایپسوویچ ( 74-1973 ) را جزء ساختمان‌های ارزشمند ( از نظر تاریخی ، معماری و سازگاری با محیط زیست ) اعلام کرد و مدال معتمدین Riba را به نورمن فاستر اعطا نمود. در همین سال ، فاستر عنوان " سِر " گرفت. در این زمان ، دفتر معماری فاستر و همکاران ( که از این پس دفتر معماری سِر نورمن فاستر و همکاران نامیده خواهد شد ) به ساختمان نوسازی در کیلومتر 22 جاده‌ی هستار در نزدیکی رودخانه تیمز نقل مکان کرد. در این دفتر جدید، تمام عملکرد‌های گوناگون مربوط به کارگاه ماکت‌سازی و مصالح‌، بایگانی پرونده‌ها، کتابخانه و آرشیو فیلم‌های ویدئویی و عکس همگی زیر سقف گرد آمده‌اند .
1991  دانشگاه معماری فرانسه، به وی مدال افتخار اعطا کرد. در همین سال، چندین پروژه‌ی جدید و ارزشمند را به اتمام رساند؛ از جمله فرودگاه استا‌نزتد، مرکز تلویزیونی آی تی ان، نگارخانه‌های ساکلر ( که ملکه الیزابت دوم آن‌ها را افتتاح کرد) و برج سده در توکیو که همه آن‌ها علاوه بر دریافت جوایز متعدد، مورد ستایش تمام جهان قرار گرفت. در مراسم بازگشایی ساختمان کرسنت وینگ، مرکز هنرهای تجسمی سانزبوری نمایشگاهی برپا کرد که حاصل شش سال فعالیت حرفه‌ای فاستر را به نمایش گذاشت. در نمایشگاه دو سالانه‌ی ونیز، غرفه‌ی بریتانیا نیز تعدادی از طرح‌های فاستر و پنج معمار دیگر انگلیسی را به نمایش درآورد .
1992  دانشگاه و موسسه‌ی هنر و ادبیات آمریکا در نیویورک، جایزه یادبود آرنولد برونر را به وی اعطا نمود. دانشگاه هامر‌ساید به او دکترای افتخاری داد. برپایی چندین نمایشگاه در شهرهای پاریس، بوردوکس، رنس و آرسن سنان، بر ارزش و اعتبار فاستر در اروپا افزود. در همین سال، وی در چندین مسابقه معماری برنده شد که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از: فرودگاه جدید هنگ کنگ، پارک مشاغل برلین، مجموعه تسهیلات المپیک در منچستر و قسمت الحاقی آن به موزه‌ی ماقبل تاریخ در پرو‌وانس .
1993 وسعت پروژه‌ها و تعدد قراردادهای بین المللی باعث شد که این شرکت، دفترهایی در شهرهای برلین، فرانکفورت، هنگ کنگ، نایمز و توکیو دایر کند. شرکت معماری سر‌نورمن فاستر و همکاران در آلمان، در مسابقه طراحی پارلمان جدید برلین برنده شد. از دیگر موفقیت‌های وی در مسابقات معماری می‌توان به طرح موزه جنگ در هارتل پول و طرح مجموعه‌ی نمایشگاهی در لیسبون اشاره کرد. پروژه‌ی مرکز هنرهای معاصر در شهر نایمز فرانسه افتتاح شد. این پروژه به دلیل مشکلاتی که برای برگزاری مسابقه ( 1983) بوجود آمد، با مدتی تاخیر انجام شد. ولی این مشکلات در ساخت مدرسه‌ی متوسطه شهر فرژو وجود نداشت. طراحی این مدرسه، در سال 1991 به مسابقه گذاشته شد. انجمن معماران آمریکایی نیز، در همین سال مدال طلای خود را به سِر نورمن فاستر اعطا نمود.
در کلام آخر
از فاستر زياد مي‌توان آموخت، اما مهم‌تراز هر چيز در شرايط كنوني صنعت ساخت و ساز كشورمان، آموزه‌های او در انطباق جنبه‌های هنری يک ساختمان با جوانبی مانند هزينه، زمان و كيفيت است. هرمی كه دستيابی به هر يک از رئوس آن به‌تنهايی ارزشي در پی  ندارد.

 برای ارتباط با کارشناسان طرح تو طرح و دریافت مشاوره، روی دکمه زیر کلیک کنید.

درخواست مشاوره

نویسنده: نیما قیطانی

برای خواندن مطالب بیشتر:

درآمد مهندسین معماری در کشورهای مختلف| معماران چقدر درآمد دارند؟
اُبِلیسک | پراکندگی آنان در سراسر جهان
فنگ‌ شوئی چیست؟ | چگونه اجسام و رنگ‌ها را برای دریافت بهترین انرژی کنار‌هم قرار‌دهیم؟