عبدالعزیز فرمانفرمائیان، نامی برجسته در تاریخ معماری معاصر ایران به شمار می‌رود. او با توجه به استعداد ذاتی خود در زمینه معماری و کسب تجارب ارزنده در خارج و داخل کشور، بناهای متعدد منحصر به فرد و با کیفیتی خلق نمود که بیانگر معماری اصیل ایرانی هستند.
با اعتنا به زندگی حرفه‌ای فرمانفرمائیان و تاثیر بسزای ایشان در عرصه معماری، اکنون به عنوان یکی از مفاخر کشور در این زمینه از او یاد خواهد شد.

دوران کودکی و مهاجرت استاد فرمانفرمائیان:

فرمانفرمائیان در سال 1299 خورشیدی در شیراز چشم به جهان گشود. در خانواده‌ای اصیل و فرهیخته پرورش یافت و از همان کودکی ذوق و استعداد خود در زمینه هنر و معماری را آشکار کرد. در سن 8 سالگی برای ادامه تحصیل به فرانسه فرستاده شد و پس از گذراندن دوره دبیرستان، در سال 1327 به دانشکده هنرهای زیبای پاریس (بوزار) راه یافت.

تحصیلات و بازگشت به ایران:

فرمانفرمائیان در بوزار تحت تعلیم اساتید برجسته‌ای همچون آندره لکوربوزیه قرار گرفت و در سال 1329 با مدرک کارشناسی ارشد در رشته معماری فارغ‌التحصیل شد. پس از بازگشت به ایران، ابتدا در گاراژ پدر به طراحی مشغول شد و سپس به استخدام دفتر فنی دانشگاه تهران درآمد.
در سال‌های ابتدایی بازگشت وی به ایران تعداد زیادی ساختمان برای بستگان و دوستان خود ساخت که معماری آن از ساختمان‌های اروپایی الهام گرفته بود.
در این باره استاد بیان کرد: خانواده ما پرجمعیت بود و ما 20 تا برادر بودیم. بعد از تحصیلات و زمان بازگشت به ایران برخی از آن‌ها پروژه‌های ساختمانی در موقعیت‌های مختلف تهران داشتند که ساخت آن به عهده من بود.

فعالیت‌های حرفه‌ای و آموزشی عبدالعزیز فرمانفرمائیان:

در سال 1333، فرمانفرمائیان دفتر معماری خود را تاسیس کرد و به تدریج به یکی از پیشگامان معماری مدرن در ایران تبدیل شد. او در طول فعالیت حرفه‌ای خود، پروژه‌های متعددی را در زمینه‌های مختلف از جمله مسکونی، اداری، ورزشی، فرهنگی و آموزشی به انجام رساند.

استاد فرمانفرمائیان بازه زمانی کوتاهی را به تدریس دانشجویان رشته معماری پرداخت و تجارب ارزنده خود را در اختیار نسل جوان معماران آینده قرار می‌داد اما این امر با چالش‌هایی برای او همراه بود.
درباره دوران تدریس خود بیان کرد: نسبت به سمت استادی و تدریس در ایران حس خوبی نداشتم و مدت زمان کوتاهی به این کار مشغول بودم. چرا که نحوه تحصیل من با دانشجوهایی که در ایران تحصیل می‌کردند تفاوت خیلی زیادی داشت و انتقال یک سری موارد دشوار بود.

استاد فرمانفرمائیان در رابطه با الهام گیری از معماری اروپا فرمود: به طراحی‌ها و کارهای فرانک لوید رایت علاقه داشتم و برای پروژه‌ها تمایل داشتم تا از ایشان الهام بگیرم.

آثار معماری فرمانفرمائیان

از جمله آثار شاخص فرمانفرمائیان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

ساختمان شرکت نفت

نظر استاد در رابطه با دو پروژه‌ ساختمان شرکت نفت و راکتور اتمی دانشگاه: زمانی که این دو پروژه به من رجوع شد، تصمیم گرفتم تا یک سری مواردی را در نظر بگیرم که تا به آن زمان برای معماری ایران لحاظ نشده بود.
عمده مطلبی که در این پروژه با آن طرف بودیم محاسبات ضد زلزله بودن پروژه بود.

ورزشگاه آزادی

این ورزشگاه عظیم که نماد ورزش ملی ایران به شمار می‌رود، در سال 1350 به طراحی و نظارت فرمانفرمائیان احداث شد.
فرمانفرمائیان در رابطه با طراحی ورزشگاه آزادی گفت: کل بودجه‌ای که به ساخت استادیوم آزادی اختصاص داده شده بود 80 میلیون تومان بود که می‌بایست با این بودجه محدود پروژه را به اتمام می‌رساندیم.
در سفری که به مکزیک داشتم به یک استادیومی برخوردم که به مانند یک کوه طراحی شده بود و داخل کوه حفره‌ای قرار داشت که همان فضای استادیوم بود.
این طراحی توجه من رو به خود جلب کرد و از آن برای طراحی استادیوم آزادی الهام گرفتم.
از این رو در پروژه استادیوم فضایی خلق کردیم که در آن از المان‌ تپه‌های اطراف به کار گرفته شده و با محیط پیرامون خود هماهنگی دارد.

ساختمان پاویون

ساختمان پاویون ایران در نمایشگاه مونترال و در سال 1967 به واسطه طراحی معماری استاد عبدالعزیز فرمانفرمائیان صورت پذیرفت. وی در این پروژه تصمیم گرفت تا از بکارگیری تکنیک‌های آرشیتکت‌های بین‌المللی بزرگ صرف نظر نماید و این فضا را به نحوی طراحی نماید که هویت ایرانی در آن مشهود باشد.
استفاده از کاشی‌کاری‌های متعدد به رنگ آبی که به بهترین شکل در پروژه جلوه می‌کنند، هنر و فرهنگ اصیل ایرانی را برای هر بیننده‌ای تداعی می‌کند.
گفتنی است پروژه پاویون یکی از کارهای مورد علاقه خود استاد بود.

برج‌های دوقلو سامان

برج‌های دوقلو سامان که به واسطه عبدالعزیز فرمانفرمائیان طراحی شد جزو اولین برج‌های شهر تهران به شمار می‌رفتند. گفتنی است این ساختمان‌های مرتفع در بلوار کشاورز تهران در سال 1349 ساخته شده است.

مسجد دانشگاه تهران

طراحی مسجد دانشگاه تهران یکی از کارهای خاص و منحصر به فرد فرمانفرمائیان به شمار خواهد رفت چرا که برای اولین بار یک مسجد به سبک مدرن در کشور طراحی و ساخته شد. هرچند که در این طراحی الهام از معماری سنتی ایرانی به چشم خواهد خورد که نشان از تلفیق این دو با ظرافتی بی بدیل خواهد بود.

در ادامه به دیگر آثار معماری استاد فرمانفرمائیان به اختصار خواهیم پرداخت.

• موزه فرش ایران: این موزه که یکی از زیباترین بناهای مدرن ایران است، در سال 1354 به همت فرمانفرمائیان ساخته شد.

• فرودگاه مهرآباد: فرمانفرمائیان در طراحی و ساخت ترمینال‌های فرودگاه مهرآباد نیز نقش بسزایی داشت.
• دانشگاه صنعتی شریف: طراحی دانشکده‌های مهندسی و فیزیک این دانشگاه از دیگر آثار برجسته فرمانفرمائیان است.
• بیمارستان‌های متعدد: فرمانفرمائیان در طراحی و ساخت بیمارستان‌های مختلفی در ایران، از جمله بیمارستان میرزا کوچک‌خان و بیمارستان شمس نیز مشارکت داشت.

• کارخانه ارج

• ساختمان بورس اوراق تهران

• کاخ نیاوران

• ساختمان شرکت مخابرات

• مجموعه آپارتمانی ونک پارک

• ساختمان شرکت ملی نفت

• ساختمان بانک کار

• ساختمان اداری سازمان تامین اجتماعی

• کاخ سعدآباد

• ساختمان صدا و سیما

• ساختمان وزارت راه

• هتل شمشک

• ساختمان وزارت کشاورزی

• بیمارستان ارتش

ساخت وزارت کشاورزی، ساختمان‌های سامان، ساختمان تلفن خانه در میدان سپه بر عهده استاد فرمانفرمائیان بود که تمامی آن‌ها جزو ساختمان‌های مرتفع تهران به شمار می‌روند.

دوران شکوفایی:

فرمانفرمائیان علاوه بر طراحی بناهای شاخص، در زمینه‌های دیگر نیز فعالیت‌های چشمگیری داشت. او از جمله پیشگامان تاسیس نظام مهندسی مشاور در ایران بود و در تربیت نسل‌های متعددی از معماران ایرانی نقش کلیدی ایفا کرد.

استاد فرمانفرمائیان در رابطه با شکوفایی کار خود گفت: در سال‌های دهه 60 بود که کسب و کار ما رونق پیدا کرد.
این موفقیت هم توسط ابوالحسن ابتهاج و مهندس اصفیا میسر شد.
این افراد کمک شایانی در ایجاد یک سطح بین‌المللی و حرفه‌ای در پروژه‌ها کردند و تلاش‌ها و سخت‌کوشی‌های صورت گرفته به میزانی بود که منجر شد تا 120 معمار و آرشیتکت را بتوانم در دفتر مدیریت کنم.
تامین هزینه‌های نیروهای انسانی یکی از پرچالش ترین مواردی بود که با آن طرف بودیم.

میراث ماندگار عبدالعزیز فرمانفرمائیان:

عبدالعزیز فرمانفرمائیان در 31 خرداد 1392 در اسپانیا چشم از جهان فروبست، اما آثار ماندگار او همچنان در ایران و سراسر جهان به یادگار باقی مانده است. او با تلفیق خلاقانه معماری سنتی ایرانی با نوآوری‌های مدرن، بناهایی خلق کرد که هویت و اصالت ایرانی را در عرصه جهانی به نمایش گذاشتند.

تاثیرگذاری در معماری:

فرمانفرمائیان نه تنها به عنوان یک معمار برجسته شناخته می‌شود، بلکه به عنوان پدر مهندسی مشاور ایران نیز از او یاد می‌شود. او با تاسیس دفتر معماری خود و تربیت نسل‌های متعددی از معماران، نقشی اساسی در ارتقای سطح دانش و مهارت معماری در ایران ایفا کرد.

استاد فرمانفرمائیان در رابطه با نسل جدید معماری فرمود: وصیت من به آرشیتکت‌های جوان در شروع کار این است که لزوما نباید فرم، شکل و حجم از یک منطق مشخص پیروی نماید. چرا که همیشه منطق در معماری معنا پیدا نخواهد کرد و لازمه زیبایی کار نخواهد بود.

نتیجه‌گیری:

عبدالعزیز فرمانفرمائیان بدون شک یکی از تاثیرگذارترین معماران معاصر ایران بود. او با خلاقیت و نوآوری خود، بناهایی ماندگار خلق کرد که نه تنها از نظر معماری، بلکه از نظر فرهنگی و تاریخی نیز ارزشمند هستند.

امیدواریم که مقاله مربوطه مورد توجه شما قرار گرفته شده باشد. شما عزیزان جهت ارتباط با کارشناسان طرح تو طرح و دریافت مشاوره، می‌توانید از طریق لینک زیر اقدام نمایید.

درخواست مشاوره