منظر، پدیده‌ای عینی - ذهنی (توصیف کوتاه یک دیسیپلین)

منظر، پدیده‌ای عینی - ذهنی (توصیف کوتاه یک دیسیپلین)

نویسنده:

طرح تو طرح

۱۳۹۹-۱۱-۰۱

منظر بر خلاف ظواهر و توضیحات گواه‌گونه (­که عموماً توسط افراد غیر متخصص ارائه می‌گردد) نسبتاً شفاف، دارای پیچیدگی­های عمقی فراوان است. منظر یک پدیده ترنس دیسیپلینی است که همواره بین علم و هنر شناور بوده و توسط افراد مختلف به میزان متفاوت درک می­شود. در خصوص معنای لغوی منظر، دکتر تقوایی نوشته­اند: "این واژه که ریشه عربی دارد؛ هم به معنای مورد نظر (اسم مفعول) و هم نظرگاه (اسم مکان) فهم می­شود که بیشتر به جنبه­های عینی و قابل دیدن اشاره دارد. بر این اساس، مفهوم لفظی و ساده منظر، معادل تصویر یا مجموعه تصویرهایی که با یا بدون واسطه در محیط مرئی دیده و ادراک می­شوند؛ یا تلقی چشم­انداز، دور نما و محیطی مصنوع یا طبیعی که توسط انسان و دیگر موجودات زنده پردازش و قابل سکونت شده است"1. همچنین وی در جای دیگری به نقل از بل می­نویسد؛ "منظر آن قسمت از محیط است که ما در آن ساکن­ایم و به واسطه ادراکمان آن را فهم می­کنیم"2. "از نظر کنوانسیون منظر اروپا، واژه منظر به مفهوم ناحیه‌ای است که، توسط مردم درک می‌شود و یا منطقه‌ای که ویژگی‌های آن ناشی از تعامل مولفه‌های انسانی و طبیعی است"2 .

"مکان، پدیده­ای فیزیکی_ معنوی است که حاصل تجربه انسان در جایی و محصول تاریخ است. ماده و معنا، دو صفت قابل تشخیص مکان و محصول تعامل انسان و محیط در فضای بیرونی است. منظر خود به خود پدید نمی­آید؛ بلکه از خلال تجربه انسان درفضا و به تدریج حاصل می­شود"2. در مفهوم و جدای از توصیفات مصداقی می­توان گفت که شفاف­ترین تعریفی که تاکنون به زبان فارسی ارائه شده­است تعریف دکتر منصوری است؛ "منظر پدیده­ای است عینی_ذهنی، نسبی و پویا که حاصل تعامل انسان با محیط و جامعه با تاریخ است".

 

تصویر شماره 1- دو خوانش هم­زمان از یک حقیقت واحد.

 

مرتبه عینی_ذهنی این دیسیپلین فراتر از دوآلیسم دکارتی است و از جهان کارتزین وی پیشی گرفت زیرا بنا بر اندیشه­های دکارت پدیده­ها یا می­توانند عینی باشند یا ذهنی، حال آن­که پس از او هایدگر به تأثیر از هگل این دوگانه ناکامل را برهم زد و فیلسوفان دیگر نیز این روند را تکوین نمودند. منظر نه به‌تنهایی عینی است و نه به‌تنهایی ذهنی، حتی در مرتبه عینی و ذهنی نیز نمی­گنجد، این پدیده هر دو این مراتب را توامان و هم‌زمان دارد. چنانچه کودکی برای اولین‌بار نام خانه را بر زبان جاری می­نماید، منظور او فیزیک خانه نیست منظور او صرفاً وجه معنوی خانه هم نیست (در زبان انگلیسی معنایی که کلمه Home و House را از یکدیگر متمایز می­سازد همین امر است) حتی این دو در کنار هم و به صورت جداگانه نیز به نحو کامل مفهوم خانه را منتقل نمی­کنند!

خانه از نظر کودک آن فهمی است که همزمان از نوازش مادر، محبت پدر در اتمسفر کالبدی و فیزیکی خاص با توامانی عینیت_ذهنیت اتفاق می­افتد که با گذر زمان ممکن است وجوه منظرین آن تعمیق پیدا کند. جدا نمودن مفاهیم عینی­_ذهنی از واژه خانه به نظر ناممکن می­آیند یعنی این کالبد فیزیکی آنقدر با ویژگی­های متافیزیکی آن در هم تنیده هستند که نمی­توان آن­ها را تبدیل به اجزای جدا گانه نمود. وقتی از منظر صحبت به میان می­آید از لحاظ وجودی با چنین پدیده­ای مواجه هستیم.

پدیده­ای از دیدگاه کل نگر که عملاً مُقر به جدایی وجوه عینی و ذهنی خود نیست زیرا همانطور که بالاتر مطرح شد این دو مستقل و منفک از هم نبوده و نمی‌توانند باشند بلکه دو تعبیر هم­زمان از یک اصل واحد هستند. هم‌چنین می­توان این­گونه استدلال نمود که هر"منظر" در گذر زمان "منظر­تر" می­گردد. به نظر می‌رسد که یکی از مهم­ترین رسالت­های دیسیپلین منظر در دوران حاضر و جدای از وظایف در خصوص تبیین چهارچوب­های نظری و عملی خود، تشریح مقوله عینی­­­_ذهنی بودن خویش است.

1- تقوایی، سید حسن تقوایی، سید حسن. (1391). معماری منظر: درآمدی بر تعریف­ها و مبانی نظری. تهران : مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.

2 - منصوری، سید امیر. (1389). چیستی منظر شهری. مجله علمی منظر. 2(9) ، 30-33.

 برای ارتباط با کارشناسان طرح تو طرح و دریافت مشاوره، روی دکمه زیر کلیک کنید.

درخواست مشاوره

 

نویسنده: سامان قیدی

تعداد 1 دیدگاه برای این مطلب ثبت شده است

برای ثبت دیدگاه ابتدا باید وارد شوید

ورود
ارسال تیکت
(۰۲۱)۲۲۸۲۶۳۱۸
ارسال تیکت(ابتدا لاگین شوید)