ابلیسک (obelisk) که برگرفته از واژه‌ای یونانی به معنای ستون برافراشته است یک بنای یادبود باریک با قاعده‌ای مربع‌شکل بوده که در بخش فوقانی آن یک هرم قرار داده شده است. بر اساس اساطیر مصر باستان این بنا با خدای خورشید یعنی "رع" (Ra) مرتبط می‌شد. بدين صورت كه اين نماد اشعه‌ای از اشعه‌های خورشيد بود که به صورت سنگي درآمده است و "رع‌" الهه خورشيد درون این سنگ قرار دارد. در زبان مصر باستان بر اين بنا نام "تِجِن" (Tejen) نيز می‌نهادند، مصريان معتقد بودند بدنه بلند و باريک ابليسک مظهر دفاع و محافظت و هرم رأسی بنا نيز مظهر دورکردن نیروهای منفی و باد و توفان است.

در جلوی هر معبد مصری معمولا دو ابلیسک قرار داده می‌شد. ابلیسک‌های باستان معمولا به صورت یک تکه از سنگ ساخته می‌شدند در حالیکه ابلیسک‌های کنونی از قطعات مجزا ساخته و ممکن است، چنانکه در مورد ابلیسک یادبود جرج واشنگتن شاهدیم، دارای فضای درونی نیز باشند.

البته از دیگر تفاسیر در مورد اسطوره‌شناسی ابلیسک می‌توان به موردی دیگر نیز اشاره نمود: مردمان مصر باستان معتقد بودند اگر انسان نام خود را در جایی ثبت نکند بعد از مرگ انسان ناپدید خواهد شد. به همین علت هرکس سعی می‌کرد نام خود را در جایی ثبت کند. فراعنه نیز نام‌های خود را در مکان‌های مختلفی ثبت می‌کردند که یکی از آن‌ها ابلیسک بود. در حقیقت می‌توان گفت که ابلیسک هرمی است که بر روی یک ستون قرار داده شده است. این بخش فوقانی هرمی شکل قسمت اصلی بنا و نمادی مهم بود. تقدیم شدن ابلیسک به خدایگان خورشید در حقیقت بدین معنا است که هرم موجود در رأس آن تقدیم به خدا می‌شود تا نام اهداء کننده تا ابد باقی بماند. خطوط حکاکی شده بر روی ابليسک به خط هيروگليف می‌باشد و دربردارنده موضوعاتی همچون زندگی رع، سفرهای روزمره رع در آسمان ها و پيروزی‌ها و جشن‌ها است.

البته نمادهای ابلیسک چه در دوران باستان و چه اعصار و قرون بعدی محدود به مصر نماندند. برای مثال رومی‌ها از ابلیسک‌های مصری تأثیر فراوانی گرفته و در بخش‌های مختلفی از امپراطوری خود این نمادها را بر پا داشتند که از میان آن‌ها می‌توان به ابلیسک آرلس (Arles) در فرانسه، ابلیسک‌های شهر بنونتو در ایتالیا (Benevento)، ابلیسک تیتوس سکستیوس آفریکانوس (Titus Sextius Africanus) در مونیخ و یا ابلیسک‌های شهر روم در ایتالیا اشاره نمود.

برای خواندن مطالب بیشتر به وبلاگ طرح تو طرح مراجعه کنید.

اُبِلیسک چیست؟

ابلیسک به یک تک ستون سنگی گفته می‌شود که از یک بلوک سنگی با مقطع مربع (یا مستطیل شکل) ساخته شده است. شکل این ستون‌های سنگی هنگامی که به سمت بالای ستون حرکت می‌کنید، مقطعی کوچکتر داشته و مشابه به یک هرم کشیده و بلند خودنمایی می‌کند. در نوک ابلیسک نیز، یک هرم کوچک قرار داده شده است. این ستون‌های سنگی در اصل توسط معماران اصلی آن‌ها در مصری باستان تخنو (tekhenu) نامیده می‌شدند. یونانیانی که برای اولین بار این ستون‌ها را دیدند نام ابلیسکوس (obeliskos) را برای آن‌ها استفاده کردند. این کلمه پس از آن وارد زبان لاتین و سپس انگلیسی شد. در حال حاضر، بسیاری از ابلیسک‌ها در سراسر دنیا پراکنده شده‌اند.

کشور ایتالیا بیشترین تعداد ابلیسک را در دنیا دارد. در این کشور 13 ابلیسک قرار دارد. در حالی که تنها حدود 6 ابلیسک در مصر وجود دارد. در لیستی که در ادامه می‌آوریم، هشت ابلیسک یا ستون‌های مصری در سراسر دنیا را به شما معرفی می نماییم. این ابلیسک ها یا در حقیقت ابلیسک‌های مصری معروف جهان هستند یا تقلیدی از این ستون‌های سنگی هستند که در کشورهای دیگر جهان و برای یادبود ساخته شده‌اند.

ابلیسک والد در استانبول ترکیه

هرکسی که به ترکیه سفر کرده باشد، در وسط میدان باستانی هیپودروم استانبول با ابلیسک والد برخورد خواهد داشت. این ابلیسک ساخته شده از سنگ لاشه، شبیه‌سازی و تقلیدی از ابلیسک‌های مصری معروف جهان است که در نزدیکی ستون مارپیچ سرپنتین (Serpentine) در سمت جنوبی میدان باستانی هیپودروم کنستانتینوپول در استانبول واقع شده است. در حقیقت تاریخچه ساخت ابلیسک‌های مصری معروف جهان به حدود قرن 15 قبل از میلاد مسیح بر می‌گردد. این ستون‌های بلند که بر روی آن‌ها نقش‌ها و تاریخ به صورت حجاری‌ها، نقاشی‌ها و خطوط باستانی نقش بسته است در مصر باستان ساخته می‌شد. در زمان امپراتوری تئودوسیوس (Theodosius) و در قرن چهارم میلادی یکی از ابلیسک‌های مصری به قسطنطنیه که همان نام قدیمی استانبول کنونی است، آورده شد. ابلیسک والد  متعلق به قرن 10 میلادی بوده و ابتدا با پوششی از برنز پوشانده شده بود. متاسفانه این ابلیسک در سال 1204 و در طول جنگ‌های صلیبی غارت شد و تمام روکش برنزی آن نابود شد.

ابلیسک لانترن رم در ایتالیا

اگر بخواهیم از بلندترین و قدیمی‌ترین ابلیسکی که در رم ایتالیا وجود دارد نام ببریم باید به ابلیسک لانترن اشاره کنیم. این ابلیسک ارتفاعی به اندازه 37 متر (121 فوت) دارد و همانند دیگر ابلیسک‌های مصری معروف جهان از گرانیت قرمز ساخته شده است. تاریخ ساخت آن را به دو پادشاه توتموسیس سوم (Tutmosis III ) و توتموسیس چهارم (Tutmosis IV) ارجاع می‌دهند.

ابلیسک بوئنس آیرس، آرژانتین

ابلیسک بوئنس آیرس آرژانتین با ارتفاع 67  متر (220 فوت) و در میدان پلازا دو لا رپوبلیک (میدان جمهوری آرژانتین) واقع شده است. ابلیسک آرژانتین معروف‌ترین یادمان آرژانتین در میان مردم است. این ابلیسک به شیوه ابلیسک‌های مصری معروف جهان در وسط میدان ساخته شد تا نشان دهنده بزرگداشت چهارمین سالگرد بنیاد اولیه شهر باشد. از زمان ساخت آن در سال 1936 تاکنون بر روی این ابلیسک اشکال و نقاشی‌های بسیاری بر بالا و پایین این نماد شکل گرفته است که به نوعی به این بنا آسیب رسانده است. با این حال همچنان می‌توان ابلیسک میدان جمهوری آرژانتین را نمادی برای مبدا شروع تاریخ جمهوری آرژانتین دانست.

ابلیسک لوکسور در پاریس

یکی از ابلیسک‌های مصری معروف جهان در فرانسه و در شهر پاریس قرار گرفته است. ابلیسک لوکسور در پاریس بیش از 22 متر (72 فوت) بلندی دارد و در اصل یکی از دو جفت ابلیسکی بود که در خارج از کاخ لوکسور در مصر و در شهر تبز (Thebes) قرار داشت. این بنای یادبود توسط نایب السلطنه مصر به پادشاه چارلز پنجم اهدا شد. ابلیسک دیگری که در حقیقت ابلیسک دوقلوی این بنا محسوب می‌شود هم‌اکنون در سردر بنای مذهبی لوکسور قابل رویت است. این ابلیسک قدمت بسیار طولانی دارد و به تاریخ 3300 سال قبل بر می‌گردد. جنس آن از گرانیت قرمز بوده و  ابلیسک لوکسور پاریس حاوی نوشته‌هایی به خط هیروگلیف مصری از حکومت رامسس دوم و رامسس سوم است. هرمی که در نوک ابلیسک لوکسور پاریس قرار گرفته است، به رنگی طلایی بوده و در زیر نور آفتاب می‌درخشد. این ابلیسک هم‌اکنون در میدان دو کنکورد پاریس قرار گرفته و یکی از مکان‌های توریستی این شهر محسوب می‌شود.

ابلیسک سیرانگاپاتنا در هند

ابلیسک سیرانگاپاتنا در کارناتاکا (Karnataka) هند واقع شده است. این ابلیسک در سال 1907 میلادی توسط دولت میسوری برای جشن گرفتن پیروزی سریرانگاپاتنام (Srirangapatnam) بر تسلط بریتانیایی‌ها در قرن چهارم و در جنگ میسوری احداث شد. این ساختمان در جایی قرار گرفته است که پادشاه تیپو سلطان (Tipu Sultan) آخرین نفس‌های خود را در حالی می‌کشید که قصد داشت تا یک سرباز بریتانیایی را از بیرون آوردن شمشیر افسانه‌ای خود از غلافش باز دارد. این ابلیسک نیز همانند ابلیسک‌های مصری معروف جهان نشان دهنده تاریخ یک ملت و جنگ‌های افتخارآمیز آن‌ها است.

نماد واشنگتن دی‌سی

بنای یادبود واشنگتن، یک ساختمان شبیه به ابلیسک است که در واشنگتن دی‌سی قرار دارد. این بنا به افتخار اولین رئیس‌جهور آمریکا یعنی جورج واشنگتن ساخته شد. ارتفاع این ابلیسک 169 متر (555 فوت) بوده که بلندترین ساختمان در ناحیه کلمبیا است. طبق قانون، هیچ ساختمان دیگری در دی‌سی اجازه ندارد که بلندتر از ارتفاع این ابلیسک ساخته شود. این بنا در حدود 125 سال پیش و در 9 اکتبر 1888، افتتاح شد. از عجایب این ابلیسک که از ابلیسک‌های مصری معروف جهان الهام گرفته شده، زمان ساخت آن است. برای ساخت این بنا، یک قرن برنامه‌ریزی شد و ساختن آن به طول انجامید. زمانی ساخت این ابلیسک به پایان رسید که زمان 21امین ریاست‌جمهوری 21 کشور شده بود.

ابلیسک آکسوم، اتیوپیا

پادشاهی آکسوم یک پادشاهی و ملتی تاجر در منطقه اریتری و شمال اتیوپی بود که از حدود 100 تا 940 سال قبل از میلاد وجود داشتند. این قوم برای اینکه اهداف مذهبی خود را مکتوب کنند، ستون‌های بزرگ یا همان ابلیسک‌هایی را قبل از میلاد مسیح ساختند. در میان این چند عدد ابلیسک، ابلیسک اصلی با مشخصات عمر 1700 ساله، 24 متر (79 فوت) بلندی و وزن 160 تن از گرانیت ساخته شده است. این ابلیسک با دو در دروغین در پایه‌هایش تزئین شده است و ویژگی‌های دکوراسیون و حجاری‌هایی شبیه به پنجره از هرطرف دارد. اگر چه این ابلیسک‌ها در کشوری غیر از مصر ساخته شده‌اند اما شباهت و الگو برداری آن‌ها از ابلیسک‌های مصری معروف جهان بوده است.

ابلیسک میدان سنت پیتر در واتیکان

ابلیسک میدان سنت پیتر در واتیکان که با نام ابلیسک واتیکان نیز مشهور است، تنها ابلیسک باستانی مصری در رم است که از زمان رومیان تاکنون باقی مانده است. با کمی کند و کاو در تاریخچه‌اش مشخص شده است که فرعون دستور ساخت آن‌را داد.  مطمئنا در میان ابلیسک‌های مصری معروف جهان این یکی نیز در مصر ساخته شده بود و فرعون قصد داشت تا آن را در هلیوپولیس قرار دهد. در حدود سال‌های بین 28 تا 30 سال قبل از میلاد، ابلیسک گرانیتی قرمز رنگ تحت دستورات آگوستوس برای نصب در فوروم جولیان به الکساندریا آورده شد.

در زمان کالیگولا و در تاریخ 37 بعد از میلاد، این ابلیسک خریداری شد و به رم آمد. این ابلیسک، بزرگترین ابلیسک تک مصری بود که ارتفاع 25٫5 متری (83 فوت) و وزنی به اندازه 326 تن داشت. اوبلیسک در ابتدا در باغ‌های کالیگولا و در مکانی که مادرش زندگی می‌کرد قرارداشت و پس از آن به وسط میدان بازی‌های کالیگولا آورده شد. بخش عمده‌ای از محل بازی‌های کالیگولا در زیر میدان و باسیلیکای آن قرار گرفته است. محل اصلی نصب این ابلیسک در یکی از نقاط مرکزی بیضی این میدان و در نزدیکی جنوب باسیلیکا قرار گرفته است.

 برای ارتباط با کارشناسان طرح تو طرح و دریافت مشاوره، روی دکمه زیر کلیک کنید.

درخواست مشاوره

برای خواندن مطالب بیشتر:

ملکه‌ی انحناها

پورتفولیو معماری | چگونه یک رزومه معماری خوب داشته باشیم ؟

هنر رنگ یوهانس ایتن | هارمونی و کنتراست رنگ ها در طراحی

نویسنده: نیما قیطانی